Connaissant l'extrême difficulté de la langue navajo, Philip Johnston, un ingénieur installé à Los Angeles, eut l'idée que cette langue, ou une autre langue indienne, pourrait être utilisée comme un code pratiquement incompréhensible. Si chaque bataillon du Pacifique était doté d'une paire d'indigènes comme opérateurs radio, la sécurité des communications serait garantie. Il parla de son idée en 1942 au lieutenant-colonel James E. Jones, officier des transmissions à Camp Elliott, juste à côté de San Diego. Quelques exemples de phrase navajo suffirent à persuader l'officier médusé que l'idée méritait considération. Après une évaluation plus poussée, le rapport officiel fut le suivant:
Le codage en langue navajo avait pourtant un défaut majeur:
cette langue n'offre pas d'équivalent au langage militaire moderne. Afin
d'éviter les ambiguïtés, les marines décidèrent d'établir un lexique de
mots navajos pour remplacer les termes anglais autrement impossibles à
traduire. Les premiers stagiaires Navajos aidèrent à rédiger le lexique,
ils incitèrent à choisir des mots propres au milieu naturel pour exprimer
les termes spécifiquement militaires. Ainsi des noms d'oiseaux remplaçaient
les types d'avion, les poissons étaient substitués
aux bateaux. Restait le problème de la traduction
de mot imprévu et de noms de personne ou de lieu. On convint donc de créer
un alphabet pour épeler les mots difficiles. Les tableaux ci-dessous montrent les termes créés par les premiers Navajos enrôlés dans la Marine Corps Communication School située à Camp Elliott. On y ajouta ensuite plus de 200 nouveaux termes. Les (?) signalent des hésitations dans la traduction française. |
![]() |
|
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Corps | Corps | Din-neh-ih | Clan | Clan |
Division | Division | Ashi-hi | Salt | Sel |
Régiment | Regiment | Tabaha | Edge-water | (?) |
Bataillon | Battalion | Tacheene | Red Soil | Terre rouge |
Compagnie | Company | Nakia | Mexican | Mexicain |
Section | Platoon | Has-clish-nih | Mud | Boue |
Section | Section | Yo-ih | Beads | Collier |
Brigade | Squad | Dibeh-li-zini | Black Sheep | Mouton noir |
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Téléphone | Telephone | Besh-hal-ne-ih | Telephone | Téléphone |
Standard | Switchboard | Ya-ih-e-tih-ih | Central | Central |
Fil | Wire | Besh-le-chee-ih | Copper | Cuivre |
Télégraphe | Telegraph | Besh-le-chee-ih Be-hane-ih | Communication By Copper Wire | Communication par fil de laiton |
Sémaphore | Semaphore | Dah-ha-a-tah-ih Be-hane-ih | Flag Signals | Signaux par drapeau |
Héliographe | Blinker | Coh-nil-kol-lih | Fire Blinder | "Aveugleur de feu" (?) |
Radio | Radio | Nil-chi-hal-ne-ih | Radio | Radio |
Panneaux | Panels | Az-kad-be-ha-ne-ih | Carpet Signals | Signaux par tapis |
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Général de brigade | Brigadier General | So-a-la-ih | One Star | Une étoile |
Général de division | Major General | So-na-kih | Two Stars | Deux étoiles |
Colonel | Colonel | Astah-besh-le-gai | Silver Eagle | Aigle argenté |
Lieutenant colonel | Lt. Colonel | Che-chil-be-tah-besh-le-gai | Silver Oak Leaf | Feuille de chêne argentée |
Commandant | Major | Che-chil-be-tah-ola | Gold Oak Leaf | Feuille de chêne dorée |
Capitaine | Captain | Besh-le-gai-nah-kih | Two Silver Bars | Deux barres d'argent |
Premier lieutenant | 1st Lieutenant | Besh-le-gai-a-lah-ih | One Silver Bar | Une barre d'argent |
Second lieutenant | 2nd Lieutenant | Ola-alah-ih-ni-ahi | One Gold Bar | Une barre d'or |
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Aéroplanes | Airplanes | Wo-tah-de-ne-ih | Air Corps | Corps aérien |
Bombardier en piqué | Dive Bomber | Gini | Chicken Hawk | Faucon |
Avion torpilleur | Torpedo Plane | Tas-chizzie | Swallow | Hirondelle |
Avion d'observation | Observation Plane | Ne-as-jah | Owl | Hibou |
Avion de chasse | Fighter Plane | Da-he-tih-hi | Hummingbird | Colibri |
Bombardier | Bomber | Jay-sho | Buzzard | Buse |
Patrouilleur | Patrol Plane | Ga-gih | Crow | Corbeau |
Avion de transport | Transport Plane | Astah | Eagle | Aigle |
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Bateaux | Ships | Toh-dineh-ih | Water Clan Fleet | Flotte du clan de l'eau (?) |
Cuirrassé | Battleship | Lo-tso | Whale | Baleine |
Porte-avions | Aircraft Carrier | Tsidi-ney-ye-hi | Bird Carrier | "Porteur d'oiseaux" |
Sous-marin | Submarine | Besh-lo | Iron Fish | "Poisson de fer" |
Dragueur de mines | Mine Sweeper | Cha | Beaver | Castor |
Contre-torpilleur | Destroyer | Ca-lo | Shark | Requin |
Transport de troupes | Transport | Dineh-nay-ye-hi | Man Carrier | "Porteur d'hommes" |
Croiseur | Cruiser | Lo-tso-yazzie | Small Whale | Petite baleine |
Bateau-mouche | Mosquito Boat | Tse-e | Mosquito | Moustique |
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Janvier | January | Yas-nil-tes | Crusted Snow | Neige tôlée |
Février | February | Astah-be-yaz | Small Eagle | Petit aigle |
Mars | March | Woz-cheind | Squeaky Voice | Voix grinçante |
Avril | April | Tsha-chill | Small Planet | Petite planète |
Mai | May | Tah-tso | Big Plant | Grande plante |
Juin | June | Be-ne-eh-eh-jah-tso | Big Planting | Grande plantation (?) |
Juillet | July | Be-ne-ta-tsosie | Small Harvest | Petite récolte |
Août | August | Be-neen-ta-tso | Big Harvest | Grande récolte |
Septembre | September | Ghan-jih | Half | Moitié |
Octobre | October | Nil-chi-tsosie | Small Wind | Petit vent |
Novembre | November | Nil-chi-tso | Big Wind | Grand vent |
Décembre | December | Kesh-mesh | Christmas | Noël |
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Afrique | Africa | Zhin-ni | Blackies | Les Noirs |
Alaska | Alaska | Beh-hga | With Winter | Avec l'hiver |
Amérique | America | Ne-he-mah | Our mother | Notre mère |
Australie | Australia | Cha-yes-desi | Rolled Hat | Chapeau doublé |
Grande-Bretagne | Britain | Toh-ta | Bounded By Water | Limité par l'eau |
Chine | China | Ceh-yehs-besi | Braided Hair | Cheveux tressés |
France | France | Da-gha-hi | Beard | Barbe |
Allemagne | Germany | Besh-be-cha-he | Iron Hat | Chapeau en fer |
Islande | Iceland | Tkin-ke-yah | Ice Land | Terre de glace |
Inde | India | Ah-le-gai | White Clothes | Habits blancs |
Italie | Italy | Doh-ha-chi-yali-tchi | Stutter | Bégaiement |
Japon | Japan | Beh-na-ali-tsoisi | Slant Eyes | Yeux bridés |
Philippines | Philippines | Keyah-da-na-ilhe | Floating Land | Terre flottante |
Russie | Russia | Sila-goche-ih | Red Army | Armée rouge |
Amérique du sud | South America | Sha-de-ah-ne-mah | South Our Mother | Notre mère du sud |
Espagne | Spain | Debeh-de-nih | Sheep/Pain | Mouton/Douleur |
Mot anglais | Navajo | Signification | ||
Action | Action | Ah-ha-tinh | Action | Action |
Avance | Advance | Nas-say | Ahead | En avant |
Aérodrome | Airdrome | Nilchi-began | Air House | Maison aérienne |
Alerte | Alert | Ha-ih-des-ee | Watchful | Vigilant |
Alliés | Allies | Nih-hi-cho | Our Friends | Nos amis |
Le long de | Along | Wol-la-chee-snez | Long Ant | Longue fourmi |
Aussi | Also | Eh-do | Also | Aussi |
Alterné | Alternate | Na-kee-go-ne-nan-dey-he | Second Position | Seconde position |
Amphibie | Amphibious | Chal | Frog | Grenouille |
Et | And | Do | And | Et |
Annexe | Annex | Ih-nay-tani | Addition | Addition |
Approche | Approach | Bi-chi-ol-dah | Moving To | Bougeant vers |
Sont | Are | Gah-tso | Large Rabbit | Gros lapin |
Blindé | Armored | Besh-ye-ha-da-di-teh | Iron Protected | Protégé par le fer |
Arriver | Arrive | Il-day | Come | Venir |
Armée | Army | Lei-cha-ih-yil-knee-hi | Dog Faces | Visages de chien |
Artillerie | Artillery | Be-al-doh-tso-lani | Many Big Guns | Beaucoup de gros canons |
Comme | As | Ache | Ace | As |
Assaut | Assault | Altseh-e-jah-he | First Strike | Première attaque |
Attaché | Attached | A-hid-day-tih | Attached | Attaché |
Disponible | Available | Ta-shoz-teh-ih | Available | Disponible |
Batterie | Battery | Bih-be-al-doh-tka-ih | Three Guns | Trois canons |
Base | Base | Bih-tsee-dih | Foundation | Fondation |
Être | Be | Tses-nah | Bee | Abeille |
Été | Been | Tse-nah-nesh-chee | Bee/Nut | Abeille/Noisette |
Avant | Before | Bih-tse-dih | Prior | Précédent |
Commencer | Begin | Ha-hol-ziz | Start | Départ |
Appartenir | Belong | Tse-nah-snez | Long Bee | Longue abeille |
Bloc | Block | Da-dey-than | Block | Bloc |
Bombes | Bombs | A-ye-shi | Eggs | Oeufs |
Par | By | Be-gah | By | Par |
Camp | Camp | To-alsteh-hogan | Temporary House | Maison provisoire |
Camouflage | Camouflage | Di-nesh-ih | Hide | Cacher |
Pouvoir | Can | Yah-di-zini | Can | Pouvoir |
Cannonier | Cannoneer | Be-al-doh-tso-dey-dil-don-igi | Big Gun Operator | "Opérateur sur grand canon" |
Capacité | Capacity | Be-nel-ah | Capacity | Capacité |
Capitole | Capitol | Tkah-chae | Sweat House | Étuve |
Capturé | Captured | Yis-nah | Captured | Capturé |
Blessé | Casualty | Bih-din-ne-day | Out Of Action | Hors de combat |
Classe | Class | Alth-a-a-teh | Class | Classe |
Garde-côte | Coast Guard | Ta-bas-dsissi | Shore Runner | "Coureur de rivage" |
Code | Code | Yil-tas | Peck | Coup de bec |
Colonne | Column | Alth-kay-ni-zih | Column | Colonne |
Combat | Combat | Da-ah-jih-gahn | Fighting | Combat |
Combinaison | Combination | Al-tkas-ei | Mixed | Mélangé |
Commandant | Commander | Bih-keh-he | Senior | Plus âgé |
Officier de commandement | Commanding Officer | Hash-kay-gi-na-tah | War Chief | Chef de guerre |
Concentré | Concentrate | Ta-la-hi-jih | One Place | Une place |
Confidentiel | Confidential | Na-nil-in | Keep Secret | Garder secret |
Conquis | Conquered | A-keh-des-dlin | Won | Gagné |
Convoi | Convoy | Tkal-kah-o-nei | Move On Water | Bouger sur l'eau |
Contre-attaque | Counter-attack | Woltah-al-ki-gi-jeh | Counter-act | Neutraliser |
Crique | Creek | Toh-nil-tsanh | Little Water | Petite eau |
(?) | Debouchment | Dzilth-gahn-ih | Apache | Apache |
Défense | Defense | Ah-kin-gil-toh | Defend | Défendre |
Département | Department | Hogan | Central House | Maison centrale |
Dispositions | Dispositions | A-ho-tay | Disposition | Disposition |
Déplacer | Displace | Hih-do-nal | Move | Bouger |
Faire | Do | Tse-le | Small Pup | Petit chiot |
Échelon | Echelon | Who-dzoh | Line | Ligne |
Ingénieur | Engineer | Day-dil-jah-hi | Fire Builder | "Constructeur de feu" |
Recruter | Enlist | Bih-zih-a-da-yi-lah | Signature | Signature |
Évasion | Escape | A-zeh-ha-ge-yah | Escape | Évasion |
Établir | Establish | Has-tay-dzah | Set Up | Installer |
Estimer | Estimate | Bih-ke-tse-shod-des-kez | Guess | Deviner |
Exécuter | Execute | A-do-nil | Will Happen | Arrivera |
Échouer | Fail | Cha-al-cind | Fail | Échouer |
Champ | Field | Clo-dih | Outside | Dehors |
Feu | Fire | Coh | Fire | Feu |
Flanc | Flank | Dah-di-kad | Side | Côté |
Éclat | Flare | Wo-chi | Light Streak | Rai de lumière |
Grenades | Grenades | Ni-ma-si | Potatoes | Patates |
Garde | Guard | Ni-dih-da-hi | Guard | Garde |
Avoir | Have | Jo | Have | Avoir |
Quartier général | Headquarters | Na-ha-tah-ba-hogan | Main House | Maison principale |
Hôpital | Hospital | A-zey-al-hi | Place Of Medicine | Place de soin |
Installer | Install | Ehd-thah | Put In | Introduire |
Envahir | Invade | A-tah-gi-nah | Move Into | Emménager |
Est | Is | Seis | Seven | Sept |
Île | Island | Seis-keyah | Seven Land | Sept terres (?) |
Gauche | Left | Nish-cla-jih | Left | Gauche |
Lieu | Location | A-kew-eh | Spot | Endroit |
Mitrailleuse | Machine Gun | A-knah-as-dinih | Rapid Fire Gun | Canon à tir rapide |
Magnétique | Magnetic | Na-e-lahi | Pick Up Iron | Ramasser du fer |
Manoeuvre | Maneuver | Na-na-o-nalth | Move Around | Bouger autour |
Manufacture | Manufacture | Besh-be-eh-el-ih-dih | Metal Factory | Usine de métal |
Mécanicien | Mechanic | Chiti-a-nayl-inih | Car Repairman | Réparateur de voitures |
Message | Message | Hane-al-neh | Message | Message |
Militaire | Military | Sila-go-keh-goh | Soldiers | Soldats |
Mine | Mine | Ha-gade | Mine | Mine |
Mortier | Mortar | Be-al-doh-cid-da-hi | Sitting Gun | "Canon assis" |
Marine | Navy | Tal-kah-sila-go | Sea Soldiers | Soldats de mer |
Ne...pas | Not | Ni-dah-than-zie | No/Turkey | Non/Dinde |
Objectif | Objective | Bi-ne-yei | Goal | But |
Observé | Observed | Hal-zid | Seen | Vu |
Arrivé | Occurred | Yeel-tsod | Taken | Pris |
De | Of | Toh-ni-tkal-lo | Ocean Fish | Poisson d'océan |
Ou | Or | Eh-dodah-goh | Either | Soit |
Ordre | Order | Be-eh-ho-zini | Direct | Diriger |
Décret | Ordinance | Lei-az-iah | Underground | Souterrain |
Recouvrir | Overlay | Be-ka-has-tsoz | Overlap | Chevaucher |
Parenthèse | Parenthesis | Astanh | Rib | Côte |
Pénaliser | Penalize | Tah-ni-des-tanh | Set Back | Revers |
Primaire | Primary | Altseh-nan-day-hi-gih | 1st Position | Première position |
Avancer | Proceed | Nay-nih-jih | Go | Aller |
Protéger | Protect | Ah-chanh | Self Defense | Auto-défense |
Tête de ligne | Railhead | A-do-geh-hi | Shipping & Receiving Point | Point d'embarquement et de réception |
Ralliement | Rally | A-lah-na-o-glalth | Gathering | Réunion |
Rangée | Range | An-zeh | Distance | Distance |
Atteint | Reached | Baz-ni-tsood | Reached | Atteint |
Reconnaissance | Reconnaissance | Ha-a-cidi | Inspector | Inspecteur |
Renforcer | Reinforce | Nal-dzil | Reinforce | Renforcer |
Soulagé | Relieved | Nah-jih-co-nal-ya | Remove | Enlever |
Remplacement | Replacement | Ni-na-do-nil | Replacement | Remplacement |
Rapport | Report | Who-neh | Got Words | "A pris les mots" |
Représentatif | Representative | Tka-naz-nili | Triple Men | Hommes triples (?) |
Requête | Request | Jo-kayed-goh | Ask For | Demander |
Retraite | Retreat | Ji-din-ned-chanh | Move Back | Reculer |
Rivière | River | Toh-yil-kal | Much Water | Beaucoup d'eau |
Route | Route | Gah-bih-tkeen | Rabbit Trail | Trace de lapin |
Coureur | Runner | Nih-dzid-teih | Runner | Coureur |
Sabotage | Sabotage | A-tkel-yah | Hinder | Gêner |
Saboteur | Saboteur | A-tkel-el-ini | Troublemaker | Fauteur de troubles |
Marins | Sailors | Cha-le-gai | White Caps | Casquettes blanches |
Marins | Seamen | Tkal-kah-dineh-ih | Seamen | Marins |
Secret | Secret | Bah-has-tkin | Secret | Secret |
Côté | Side | Bosh-keesh | Side | Côté |
Signal | Signal | Na-eh-eh-gish | By Sign | Par signe |
Coquillage | Shell | Be-al-doh-be-ca | Shell | Coquillage |
Court | Short | Be-oh | Short | Court |
Espace | Space | Be-tkah | Between | Entre |
Ruisseau | Stream | Toh-ni-lin | Running Water | Eau courante |
Submergé | Submerged | Tkal-cla-yi-yah | Under Water | Sous l'eau |
Soumettre | Submit | A-nih-leh | Send | Envoyer |
Tel | Such | Yis-cleh | Socks | Chaussettes |
Supplémentaire | Supplementary | Tka-go-ne-nan-dey-he | 3rd Position | Troisième position |
Ravitaillement | Supply | Nal-yeh-hi | Supply | Ravitaillement |
Territoire | Territory | Ke-yah | Land | Terre |
Que | That | Than-zie-cha | Turkey Hat | Chapeau turc |
Le/la | The | Cha-gee | Blue Jay | Geai bleu |
Là | There | Bih | There | Là |
Ils | They | Ni-ghai | They | Ils |
Ensemble | Together | Ta-bil | With | Avec |
Torpille | Torpedo | Lobe-ca | Fish Shell | Coquillage |
Traceur | Tracer | Beh-na-al-kah-hi | Track | Trace |
Diagramme de trafic (?) | Traffic Diagram | Hane-ba-na-as-dzoh | Story Line | Ligne d'histoire (?) |
Troupes | Troops | Nal-deh-hi | Troops | Troupes |
Unité | Unit | Da-az-jah | Bunch | Bouquet |
Voisinage | Vicinity | Na-hos-ah-gih | There About | Là autour |
Était | Was | Ne-teh | Was | Était |
Armes | Weapons | Beh-dah-a-hi-jah-geni | Weapons | Armes |
Zone | Zone | Bah-na-has-dzoh | Area | Région |
Signe | Navajo | Signification | |
: | Naki-alh-deh-da-al | Two Spots | Deux points |
, | Tsa-na-dahl | Tail | Queue |
- | Us-dzoh | Dash | Tiret |
() | Astsanh | Rib | Côte |
. | Da-ahl-zin | Black Spot | Point noir |
? | Ah-jah | Ear | Oreille |
; | Da-ahl-zhin Bi-tsa Na-dahl | Spot Tail | "Point queue" |
![]() |
![]() ![]() |